Rincón de la psicología
O efecto Dunning-Kruger pode
resumirse nunha frase: canto menos sabemos, máis cremos saber. É un rumbo
cognitivo segundo o cal, as persoas con menos habilidades, capacidades e
coñecementos tenden a sobrestimar esas mesmas habilidades, capacidades e
coñecementos. Como resultado, estas persoas adoitan converterse en ultracrepidianos;
xente que opina sobre todo o que escoita sen ter idea, pero pensando que sabe
moito máis que os demais.
O problema é que as vítimas do
efecto Dunning-Kruger non se limitan a dar unha opinión nin a suxerir senón que
tentan impor as súas ideas, coma se fosen verdades absolutas, facendo pasar aos
demais por incompetentes. Obviamente, lidar con eles non é fácil porque adoitan
ter un pensamento moi ríxido.
O delincuente que tentou
volverse invisible con zume de limón
A mediados de 1990 produciuse na
cidade de Pittsburgh un feito que poderiamos catalogar, cando menos, de
sorprendente. Un home de 44 anos atracou dous bancos en pleno día, sen ningún
tipo de máscara para cubrir o seu rostro e protexer a súa identidade.
Obviamente, aquela aventura delituosa tivo unha vida moi curta xa que ao home
detivérono rapidamente.
Cando o apresaron, McArthur
Wheeler, que así se chamaba, confesou que se aplicou zume de limón na cara xa
que este faríalle aparecer invisible ante as cámaras. “Pero se me púxen zume
de limón!”, foi a súa resposta cando o arrestaron.
Máis tarde coñeceuse que a idea
do zume foi unha suxestión de dous amigos de Wheeler. Wheeler puxo a proba a
idea aplicándose zume na súa cara e sacándose unha fotografía, na cal non
apareceu o seu rostro. É probable que se debese a un mal encadre, pero aquela
“proba” foi definitiva para Wheeler.
A historia chegou a oídos do
profesor de Psicoloxía social da Universidade de Cornell, David Dunning, quen
non podía dar crédito ao que sucedera. Aquilo levoulle a preguntarse: É posible
que a miña propia incompetencia impídame ver esa incompetencia?
Nin curto nin preguiceiro, púxose ao
choio, xunto ao seu colega Justin Kruger. O que acharon na serie de
experimentos deixáronos aínda máis sorprendidos.
O estudo que deu orixe ao
efecto Dunning-Kruger
Nunha serie de catro
experimentos, os psicólogos analizaron fundamentalmente a competencia das
persoas no ámbito da gramática, o razoamento lóxico e o humor.
Aos participantes pedíronlles que
estimasen o seu grao de competencia en cada un deses campos. A
continuación realizaron unha serie de
test que avaliaban a súa competencia real.
Entón os investigadores notaron
que canto maior era a incompetencia da persoa, menos consciente era dela.
Paradoxalmente, as persoas máis competentes e capaces adoitaban infravalorar a
súa competencia e coñecemento. Así xurdiu o efecto Dunning-Kruger.
Estes psicólogos concluíron
ademais que as persoas incompetentes en certa área do coñecemento:
- Son incapaces de detectar e
recoñecer a súa incompetencia.
- Non adoitan recoñecer a
competencia do resto das persoas.
A boa noticia é que este efecto
se dilúe a medida que a persoa incrementa o seu nivel de competencia xa que
tamén é máis consciente das súas limitacións.
Por que canto menos sabemos,
máis creemos saber?
O problema desta percepción
irreal débese a que para facer algo ben, debemos ter polo menos un mínimo de
habilidades e competencias que nos permitan estimar con certo grao de
exactitude como será noso desempeño na tarefa.
Por exemplo, unha persoa pode
pensar que canta estupendamente porque non ten nin idea de música e todas as
habilidades necesarias para controlar adecuadamente o ton e timbre da voz e
levar o ritmo. Iso fará que diga que “canta como os anxos”, cando en realidade
ten unha voz espantosa.
O mesmo ocorre coa ortografía, si
non coñecemos as regras ortográficas, non poderemos saber onde nos equivocamos
e, polo tanto, non seremos conscientes das nosas limitacións.
De feito, o efecto Dunning-Kruger
pódese aplicar a todas as áreas da vida. Un estudo realizado na Universidade de
Wellington desvelou que o 80% dos condutores cualifícanse por encima da media,
o cal, obviamente, é estatisticamente imposible.
Este rumbo cognitivo tamén se
aprecia no ámbito da Psicoloxía. Tal é o caso das persoas que afirman que “o
meu mellor psicólogo son eu mesmo”, simplemente porque descoñecen por completo como
lles pode axudar este profesional e a complexidade que encerran as técnicas
psicolóxicas.
En práctica, creemos que sabemos
todo o que é necesario saber. E iso convértenos en persoas sesgadas que se
pechan ao coñecemento e emiten opinións coma se fosen verdades absolutas.
Como minimizar o efecto
Dunning-Kruger, polo noso propio ben?
Todos cometemos erros por falta
de cálculo, coñecementos e previsión. A historia está repleta de erros épicos,
como o da emblemática Torre de Pisa, que comezou a inclinarse mesmo antes de
que terminase a construción, e fai relativamente pouco o goberno francés gastou
miles de millóns nunha flota de trens novos, para despois descubrir que eran
demasiado anchos para unhas 1.300 plataformas de estación.
No noso día a día tamén podemos
cometer erros por falta de experiencia e por sobreestimar nosas capacidades. Os
erros non son negativos e non debemos fuxir deles senón que podemos convertelos en ferramentas
de aprendizaxe, pero tampouco é necesario tropezar continuamente coa mesma
pedra xa que chega un punto en que resulta frustrante.
De feito, debemos manternos
atentos a este rumbo cognitivo porque a incompetencia e a falta de autocrítica
non só fará que cheguemos a conclusións equivocadas senón que tamén nos
impulsará a tomar malas decisións que terminen danándonos.
Isto significa que, nalgúns
casos, a responsabilidade polos “fracasos ou erros” que experimentamos ao longo
da vida non recae nos demais nin é culpa da mala sorte senón que depende da
nosa deficiente autoevaluación.
Para minimizar o efecto
Dunning-Kruger e non converternos nesa persoa que opina sobre todo sen ter idea
de nada, o máis importante é aplicar estas sinxelas regras:
- Se consciente polo menos da
existencia deste rumbo cognitivo.
- Deixa sempre un espazo para a
dúbida, para formas diferentes de pensar e facer as cousas.
- Opina sempre desde o respecto
aos demais, por moi seguro que esteas da túa opinión, non tentes impola.
Debemos lembrar que ninguén é
experto en todas as materias de coñecemento e ámbitos da vida, todos temos
carencias e ignoramos moitas cousas. Por tanto, o mellor é enfrontar a vida
desde a humildade e coa actitude do aprendiz.
Como lidar coas persoas que
non recoñecen a súa incompetencia ou descoñecemento?
As persoas que opinan
tallantemente sobre todo sen ter idea e que subestiman aos demais, adoitan xerar
un grande malestar. A nosa primeira reacción será irritarnos ou enfadarnos. É
perfectamente comprensible, pero non servirá de nada. No seu lugar debemos
aprender a manter a calma. Lembra que só pode afectarche aquilo ao que lle dás
poder, o que consideras significativo. E sen dúbida, a opinión dunha persoa que
non é experta na materia e nin sequera sabe do que fala, non debería ser
significativa.
Se non desexas que a conversación
vaia máis aló, simplemente dille: “Escoitei a túa opinión. Grazas”, e resolve o
asunto. Se realmente che interesa que esa persoa saia do seu estado de
descoñecemento e sexa máis consciente das súas limitacións, o único que podes
facer é axudarlle a desenvolver as súas habilidades nesa área.
Evita frases como “non sabes do
que falas” ou “non tes nin idea” porque desta forma só lograrás que esa persoa
senta atacada e se peche ás túas propostas. No seu lugar, expón unha nova
perspectiva. Podes dicir: “xa che escoitei, agora imaxina que as cousas non
fosen exactamente así”. O obxectivo é lograr que esa persoa se abra a opinións
e formas de facer diferentes.
Tamén podes recalcar a idea de
que todos somos inexpertos ou mesmo profundos desconocedores nalgúns campos,
non é algo negativo senón unha incrible oportunidade para seguir aprendendo e
crecer como persoas.