Un instituto da Comunidade de Madrid establece o traballo en equipo entre
os docentes como eixo prioritario do seu proxecto.
No IES Julio Verne de Leganés cinco profesores dan clase á vez na mesma
aula.
Tamén comparten boas prácticas con distintos centros educativos e aprenden
uns doutros.
El mundo
No instituto Julio Verne de Leganés (Madrid) cinco
profesores de distintas materias dan clase á vez na mesma aula. O tema é a
Guerra da Independencia e cada un explícao desde o que domina. A de Debuxo
disecciona a Goya e o de Literatura analiza poemas sobre os
convencionalismos sociais. A de Bioloxía relata as grandes expedicións
científicas que comezaron durante a Ilustración mentres a de Historia fala
de Napoleón. A sesión termina con Abba cantando Waterloo en YouTube,
unha idea que se lle ocorreu a Elena Cordón , a de Inglés, que é a
máis nova do grupo.
Parece un pouco caótico, pero a aula ten 100 metros cadrados e os 51
alumnos -xuntaron dúas clases de 4º da ESO- permanecen inusitadamente atentos.
Non se distraen. «En 20 minutos aprendín máis que en dous días», expresará logo
á saída o quinceañeiro Alejandro Utrilla.
Esta peculiar forma de dar clase aínda é experimental no instituto. A idea
é implantala polo menos unha hora á semana a partir do curso que vén para que
os estudantes aprendan a «relacionar o que aprenden» e se dean conta de que «na
vida non hai compartimentos estancos», en palabras da súa impulsora, Ana
Hernández Revolta, que é a xefa de estudos e tamén a profesora de Debuxo
que explica a Goya a partir dos Irmáns Chapman.
Ela e os seus compañeiros dan a clase xuntos, avalían en común e obsérvanse
uns a outros nunha forma de entender o ensino que non é frecuente. Hai uns
días, o Informe PISA tiraba das orellas aos docentes españois
polo moito que lles custa traballar en equipo. A maioría recoñéceo en privado:
un «exceso de celo» lévalles a considerar «unha intromisión» que outros
compañeiros se metan nas súas clases para observar como o fan.
«Neste colectivo todos pensamos: 'Eu son o mellor', e iso é un problema.
Todos temos que aprender de todos», recoñece Charo Trujillano, a
profesora de Historia, que puxo aos alumnos a analizar o decreto que Napoleón
asinou o 3 de xuño de 1808 para xustificar a súa invasión a España.
Trujillano é a máis veterana e recoñece que non está afeita compartir os
trucos que atesourou durante lustros. Pero está niso. Porque no instituto todos
déronse conta de que o que estaban a facer non servía.
"O sistema non funciona"
«Os mozos abúrrense e nós tamén. Todo o mundo ve que as cousas non
funcionan, que hai un nivel de suspensos e de abandono importante. E o hartazgo
é tan grande que algúns nos estamos pondo as pilas. Non pode ser que haxa
profesores que estean a desexar xubilarse», di Hernández Revolta.
Dálle a razón o director do instituto, Francisco Javier Bellón,
que engade que «aos mozos cústalles moito concentrarse porque teñen moitas
cousas, como internet ou as redes sociais, que lles distraen da aprendizaxe».
O Julio Verne é un dos poucos centros que fixo do traballo en equipo entre
docentes toda unha prioridade do seu proxecto educativo. Desde o equipo
directivo ínstase os profesores a compartir o que fan. E non só colaboran entre
eles, senón que tamén publicitan a súa metodoloxía no exterior.
Algunhas das
súas boas prácticas replicáronse noutro tres centros de Secundaria. Participan,
así mesmo, nun programa de mentorización da Consellería de Educación da Comunidade
de Madrid, que emparella a colexios e institutos que queren aprender uns
doutros e facilita que se fagan visitas recíprocas para copiar estratexias e
formas de dar clase.
Estes profesores forman parte dun novo movemento, aínda moi minoritario,
que deixa a porta da aula sempre aberta e anima a outros colegas a que entren a
esculcar. Conscientes de que son o alicerce do sistema educativo e de que boa
parte do que fan repercute directamente nos alumnos, utilizan os blogs e
as redes sociais para compartir as súas ferramentas.
"Somos moi poucos"
É o caso de Juan Villar, profesor de Lingua e Literatura da ESO no colexio público Egape de Urnieta (Guipúzcoa). Pon en
internet o que fai el e o que fan os seus alumnos -«Dálles moita autoestima»- e
participa nun proxecto do Departamento de Educación do Goberno vasco que lle
leva a acudir tres veces ao mes a outros colexios. Despois eses docentes van
observar a súa clase. «Non é moi habitual que os profesores de Lingua fagan
isto. Estamos a empezar a xerar unha corrente, pero somos moi poucos
compartindo o que facemos, ao redor de 100 no País Vasco [duns 35.000]».
Tamén traballa así Lara Romeu, coordinadora TIC do colexio
privado Alameda de Osuna de Madrid. Ou César Poyatos, un
antigo empregado dunha filial de IBM que leva 15 anos impartindo clase no colexio concertado San Diego e San Vicente de Madrid. «Cada
profesor explica os seus obxectivos e pómolos en común. Sentámonos xuntos,
programamos xuntos e avaliamos de forma conxunta. Facémolo a nivel de centro.
Pero, antes de chegar a isto, comezamos a abrir as aulas aos compañeiros. Un
metíase nas miñas clases e eu contáballe o que aprendera. Logo eu íame á súa
aula e dáballe feedback», explica.
Poyatos conta que, unha vez ao mes, xúntase pola tarde con outros 30 profesores
para intercambiar trucos. «Chamámolo Open Aula Blog e pode vir
quen queira. Hai xente de todas as etapas, de distintos colexios e de distintas
materias. Tamén compartimos recursos en Telegram. Isto non nos
serve para obter sexenios, pero axúdanos a mellorar a aprendizaxe dos nosos
mozos».
Por que en España os profesores son tan pouco dados a traballar en equipo?
«Somos moi endogámicos e fáltanos seguridade en nós mesmos. Antes,
puñámonos/puñámosnos diante dos alumnos e tentabamos sobrevivir, pero a docencia
está a profesionalizarse e xa hai unha especialización metodológica. A xente
está a empezar a compartir porque ten máis seguridade», responde Juan Villar.
Que conseguen eles con todo isto?
«Enriquéche a mirada e achégache estratexias que non tes. Se non imos máis
aló, terminamos ensinando con modelos adquiridos. Ser transparentes e
horizontais serviunos para crecer a nivel de centro e tamén a un nivel global
para o alumnado», di César Poyatos.
Ten resultados nos alumnos?
Todos opinan que esta forma de colaborar repercute logo para ben nos
estudantes. Elena Cordón sostén que os críos terminan facendo máis equipo,
porque aprenden do «exemplo real» que lles dan os seus mestres. «No século XXI
trabállase na rede e en rede, todo pasa por traballar de forma conxunta»,
apunta Poyatos