A detección temperá é fundamental para axudar ao pequeno a desenvolver
ferramentas que lle axuden a desenvolverse na súa contorna.
El país
A tartamudez é a alteración da linguaxe máis común na idade pediátrica e a
que máis desconcerto e dúbidas xera nos pais. En España, hai ao redor de
500.000 persoas que tartamudean e 72 millóns no mundo. Deles, un 5% son nenos.
No entanto, “até un 80% deles atravesan unha etapa de alteración na fala, entre
os 2 e os 5 anos, que pode ser evolutiva e desaparece de forma espontánea, pero
non en tódolos casos, por iso é preferible non esperar. O mellor momento para
consultar cos especialistas sempre será canto antes”, explica Yolanda Salga
Pastor, vicepresidenta de a Fundación Española da Tartamudez (TTM), que agora ten 41 anos e rememora a súa
infancia como nena con tartamudez. “Dediquei máis tempo a esconderme, a tentar
parecer normal, que a aprender. Con 16 anos, no instituto,
unicamente buscaba a posición máis afastada da primeira fila, aquela que me
permitía desaparecer, non estar, non ser. A palabra tartamudez era
tabú. Unha representación de vergoña, noxo, dor coa que tiña que convivir cada
día e así foi como me convertín na miña propia vítima e verdugo”.
A tartamudez é un trastorno do ritmo da fala que
se caracteriza por frecuentes repeticións ou prolongacións de sons, sílabas e
palabras. O individuo sabe o que quere dicir, pero o discurso queda
interrompido de maneira involuntaria, o que pode xerar: tensión, inseguridades
ou baixa autoestima.
O tartamudeo ten un compoñente neurolóxico e pode haber
unha predisposición xenética. Pero, o desenvolvemento desta alteración da fala
non depende de factores psicolóxicos ou externos, como as experiencias vitais
ou a contorna familiar. "Até un 50% dos nenos que desenvolven disfemia ou
tartamudez teñen antecedentes familiares de primeiro, segundo e terceiro grao,
polo que o risco de ser un tartamudeo persistente aumenta si o neno/a ten
predisposición xenética. Demostrouse que nestes pacientes prodúcese un
funcionamento deficiente dos centros da fala do hemisferio esquerdo, que se
tenta compensar cun mecanismo propio do hemisferio dereito”, explica Cristina
Cordeiro Castro, Médico adxunto de Neuropediatría no Hospital
Universitario Rey Juan Carlos.
As nenas teñen maior posibilidade de remisión da tartamudez que os nenos.
Na idade adulta, hai 4 homes por unha muller con este trastorno do ritmo da
fala. No entanto, “a partir dos 12 anos, é moi pouco probable que se manifeste
a tartamudez. A detección temperá da tartamudez infantil é fundamental para
ofrecer canto antes ao neno/a ferramentas para desenvolverse coas menores
dificultades posibles na súa contorna e que senta arroupado e acompañado”, recomenda Abel Domínguez, psicólogo
infantil.O traballo
conxunto de logopedas, psicopedagogos ou psicólogos é importante para axudar ao
neno/a con tartamudez, pero tamén o é o esforzo conxunto e coordinado da
contorna familiar, social e escolar do pequeno/a.
Mitos e verdades sobre a tartamudez
Os mitos e o contexto peyorativo que rodearon ás persoas con tartamudez
contribúen á desinformación sobre como tratarlles. Por iso, convén saber que:
Non hai dúas formas de tartamudez iguais.
O tartamudeo non é constante. É variable, porque
hai momentos no que non se manifesta.
Non se produce pola ansiedade. Pode ser unha
consecuencia, pero nunca unha causa da tartamudez.
Comentarios como: acóugate, respira antes
de falar contribúen a que o neno/as con tartamudez se bloque, porque se sinten cuestionados e presionados.
A tartamudez non é unha enfermidade, senón unha
alteración da fala.
Cando se detecta tartamudez no neno, sobre todo se vai acompañado de sinais físicos, como tensión na mandíbula e o corpo, convén
intervir canto antes para evitar que aparezan condutas como a ansiedade ou a
evitación de situacións nas que haxa que falar en público.
O neno/a non tartamudea para chamar a atención,
nunca. Tampouco o desenvolve por imitación.
Uns pais esixentes non provocan a tartamudez nos
seus fillos. No entanto, os proxenitores inflúen de maneira positiva si
interactúan de maneira adecuada con eles.
Forma adecuada de actuar cos nenos con tartamudez
A maneira de comportarse desde casa cos nenos que presentan tartamudez é
extrapolable a todos os contextos nos que se teña que utilizar a linguaxe oral.
Estas pautas consisten en:
Ser xenerosos co tempo que necesitan os nenos con
tartamudez para expresarse.
Ter paciencia, escoitar e non interromperlles nin
acabar as súas frases cando se presentan bloqueos coas palabras.
Dar importancia ao que di e non a como o di, con
frases como: Que interesante o que contas.
Cero burlas. A tartamudez foi tratada de maneira
peyorativa na sociedade, o que non contribúe ao benestar e autoestima destas
persoas.
A música e o teatro como inhibidores da tartamudez
O canto e o teatro, actúan como facilitadores da comunicación no neno/as
con tartamudez. “Está comprobado que a persoa que canta non tartamudea, como no
caso dos coñecidos cantantes Ed Sheeran e Marc Anthony. Débese a que cando se
canta, intervén o hemisferio dereito do cerebro, mentres que as alteracións da
fala prodúcense no hemisferio esquerdo. Aínda que non de maneira tan
xeneralizada, cando se actúa nunha obra de teatro, o tartamudeo pode remitir,
xa que ao interpretar un papel realizamos unha fala apresa, ficticia e deixa de
ser espontánea”, explica a vicepresidenta da Asociación Española da Tartamudez
(TTM), Yolanda Salga Pastor.